Pandemia Covid-19 przyczyniła się do większego zainteresowania czynnikami biologicznymi, ale też spowodowała olbrzymie zamieszanie w związku z odróżnieniem ekspozycji zawodowej od ogólnopopulacyjnego narażenia na wirusy i bakterie przenoszone drogą oddechową w miejscu pracy.
Ekspozycja zawodowa na szkodliwe czynniki biologiczne jest w Polsce prawnie uregulowana na mocy Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 22 kwietnia 2005 r. w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony pracowników zawodowo narażonych na te czynniki (Dz. U. 2005 nr 81 poz. 716 z póź. zm.). Zgodnie z zapisami tego aktu prawnego ryzyko zawodowe dotyczy wyłącznie tych czynników biologicznych, których obecność w środowisku pracy wynika z prowadzonego procesu pracy. Aktualna sytuacja epidemiologiczna powoduje, że wirus SARS-CoV-2 może pojawić się w dowolnym środowisku pracy, bez związku z samym procesem pracy czy rodzajem prowadzonej działalności gospodarczej. Jednak nie zawsze narażenie na wirusa SARS-CoV-2 w miejscu pracy ma charakter zawodowy. Ekspozycja zawodowa nie budzi wątpliwości w odniesieniu do:
- jednostki służby zdrowia, w których istnieje duże ryzyko obecności osób podejrzeniem lub potwierdzeniem zakażenia wirusem SARS-CoV-2, w tym laboratoria i apteki;
- mundurowe służby interwencyjne (policja, straż pożarna, straż miejska, straż więzienna);
- inne służby i zakłady pracy, których pracownicy biorą udział bezpośrednio na miejscu zdarzenia w usuwaniu skutków wypadków drogowych czy innych zdarzeń, podczas których doszło do skażenia krwią lub innymi płynami ustrojowymi, wydzielinami lub wydalinami ludzi;
- jednostki weterynaryjne (istnieją doniesienia naukowe o zakażeniach wirusem SARS-CoV-2 u norek, kotów i psów);
- inne rodzaje prowadzonej działalności, jeśli czynności zawodowe wymagają kontaktu pracownika z:
- pacjentem zakażonym lub podejrzewanym o zakażenie wirusem SARS-CoV-2,
- ludzkim materiałem biologicznym zawierającym lub mogącym zawierać wirusa SARS-CoV-2,
- hodowlą wirusa SARS-CoV-2.
Natomiast, w przypadku innych grup zawodowych, szczególnie tam, gdzie czynności zawodowe wymagają kontaktu z dużą liczbą osób dorosłych lub dzieci (m.in. nauczyciele, sprzedawcy, obsługa ruchu turystycznego, w tym lotniczego czy innych form transportu zbiorowego) zawodowy charakter infekcji musi zostać poparcie w szczegółowej ocenie narażenia. Oznacza to, że Covid-19 może zostać uznany za chorobę zawodową, jeśli zostanie udowodniona obecność źródła wirusa w miejscu pracy w terminie zbieżnym z prawdopodobnym okresem zakażenia. Jako źródło należy tu rozumieć osobę chorą z pozytywnym wynikiem testu PCR lub antygenowego, potwierdzającym zakażenie wirusem SARS-CoV-2.
Covid-19 jest jedną z wielu infekcji układu oddechowego przenoszonych na drodze kropelkowo-powietrznej. Bezwarunkowe uznanie zawodowego charakteru ekspozycji na wirusa SARS-CoV-2 w każdym środowisku pracy spowodowałoby konieczność analogicznego uznania w przypadku wirusa grypy czy innych wirusów i bakterii powodujących infekcje układu oddechowego. Sytuacja taka stawia pod znakiem zapytania domniemanie dobrego stanu zdrowia u każdego z pracowników przychodzących do pracy, co z kolei mogłoby spowodować konieczność stałego kontrolowania stanu zdrowia u załogi przez pracodawcę.
Należy jednak wyraźnie zaznaczyć, że brak uznania zawodowego charakteru narażenia na SARS-Cov-2 w branżach innych niż wyżej wymienione, nie zwalnia pracodawcy z podjęcia działań chroniących pracowników zarówno przed kontaktem z wirusem SARS-CoV-2, jak i innych czynników etiologicznych układu oddechowego przenoszonych drogą kropelkowo-powietrzną. Obowiązek taki wynika z Artykułu 94 pkt 4) Kodeksu pracy, który nakłada na pracodawcę obowiązek zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Pracownicy, którzy w związku z wykonywaną pracą mają częsty i/lub masowy kontakt z innymi ludźmi powinni być objęci działaniami chroniącymi ich zdrowie, z uwzględnieniem lokalnej sytuacji epidemiologicznej oraz aktualnych zaleceń higienicznych wydawanych przez Ministerstwo Zdrowia, Główny Inspektorat Sanitarny i lokalne stacje sanitarno-epidemiologiczne.
Przypominamy, że ocena ryzyka zawodowego w odniesieniu do czynników biologicznych oraz chemicznych w środowisku pracy oraz przygotowanie zaleceń dla pracowników eksponowanych na te czynniki to jeden z możliwych tematów bezpłatnych konsultacji. Zgłoszenia do udziału w konsultacjach są nielimitowane, a także przyjmowane w trybie ciągłym. Oznacza to, że jeśli zakład pracy omawiał już swoje działania prozdrowotne z naszymi ekspertami wcześniej, a jest zainteresowany kontynuowaniem tej współpracy i kolejnymi konsultacjami, to oczywiście może się zgłosić ponownie. Szczegółowe informacje dotyczące zakresu aktualnie prowadzonych konsultacji, a także interaktywny formularz zgłoszeniowy, można znaleźć w zakładce Centrum Konsultacyjne.