Kapitał psychologiczny ma za zadanie wspierać człowieka w radzeniu sobie z wyzwaniami, sytuacjami trudnymi i zwiększać szansę na odniesienie sukcesu. Jednocześnie ma on również charakter bardziej trwały niż przejściowe stany emocjonalne, psychiczne, a mniej stabilny niż cechy osobowości. Daje nam to możliwość wzmacniania rozwijania tego osobistego obszaru funkcjonowania.
Składowe wpływające na poziom tych osobistych zasobów to:
| Poczucie własnej skuteczności | To siła przekonania, że jest się w stanie zrealizować określone działania lub osiągnąć wyznaczone cele. Wywodzi się z teorii społecznego uczenia się, (A.Bandura). Wysokie poczucie skuteczności zmniejsza lęk związany z podjęciem działania oraz zwiększa wytrwałość w dążeniu do celu.
|
| Optymizm | W tym ujęciu to optymizm realistyczny, czyli umiejętność wyciągania konstruktywnych wniosków z wcześniejszych doświadczeń zarówno pozytywnych jak i negatywnych, oraz z ich przyczyn i skutków. Optymizm to dokonywanie pozytywnych atrybucji związanych z możliwością odniesienia sukcesu teraz oraz w przyszłości.
|
| Nadzieja | To aspekt motywacyjny, ułatwia formułowanie celów, zwiększa wiarę na ich osiągnięcie. Nadzieja pobudza do działania, pozwala pokonywać przeszkody i dokonywać korekty działań lub błędów. Ma duże znaczenie dla wewnętrznej potrzeby samorealizacji.
|
| Odnawialność zasobów | To inaczej odporność psychiczna, rozumiana jak umiejętność powrotu do stanu równowagi psychicznej po trudnych, stresujących wydarzeniach, w sytuacji niepewności, konfliktu, porażki lub zwiększonej odpowiedzialności. |
Kapitał psychologiczny rozpatrywany jako pozytywny stan psychologiczny pracownika to inaczej jego własne zasoby pracownicze, które będą miały szczególne znaczenie w wykonywaniu prac trudnych, niebezpiecznych, wiążących się z odpowiedzialnością, ale również monotonnych. Może on ulegać zmianom wraz z wiekiem. Starsi pracownicy są narażeni na doświadczanie obniżenia tych zasobów z różnych powodów, np.:
- objawów wypalenia zawodowego
- niepewności zatrudnienia
- chorób towarzyszących
- technizacji środowiska pracy
- zmian w środowisku pracy
- zmiennym wymaganiom pracodawcy.
Stres związany z aktywności zawodową, każdego pracownika, może negatywnie wpływać na poziom jego wewnętrznych zasobów, w efekcie czego obserwujemy trudności w radzeniu sobie z wymaganiami środowiska zawodowego. Jednocześnie badania pokazują, że wysoki poziom zasobów psychologicznych wpływa na poczucie przywiązania do firmy, zadowolenie z wykonywanej pracy, chęć jej utrzymania. Osoby z wysokim kapitałem psychologicznym charakteryzują się większą wytrwałością w działaniu, odpowiedzialnością za swoje czyny, efektywnością i innowacyjnością. Dobry poziom zasobów psychologicznych pozytywnie wpływa na zmniejszenie poczucia wypalenia zawodowego oraz ogólny stan zdrowia.
Pracodawca może zainwestować w rozwój zasobów psychologicznych pracowników, poprzez zastosowanie konkretnych interwencji, jak również poprzez stworzenie odpowiednich warunków pracy.
Główne elementy wspierające osobisty kapitał psychologiczny w firmie to:
- styl przywództwa
- poczucie wsparcia przełożonych
- wzajemne wsparcie współpracowników
- pozytywny klimat organizacji
- wysoki kapitał psychologiczny przełożonych.
Interwencje podejmowane, prze pracodawcę, w organizacji powinny być zaplanowane, ich wdrożenie powinno obejmować kilka poziomów i opierać się o podejście zarówno indywidualne i organizacyjne.
| POZIOMY INTERWENCJI: | |
| Poziom I | Diagnoza, eliminacja, redukcja czynników ryzyka:
|
| Poziom II | Wsparcie pracownika:
|
| Poziom III | Działania ukierunkowane na przywrócenie zdrowia:
|
Wdrożenie w firmie np.: warsztatów rozwijających kompetencje i zasoby psychologiczne będzie pozytywnie wpływało na efektywność, zaangażowanie oraz optymalne wykorzystanie posiadanych umiejętności, przez pracowników. Pozytywne interwencje psychologiczne powinny przebiegać w oparciu o działania rozwijające pozytywne zachowania, uczucia i przekonania jednostki i koncentrować się na:
- budowaniu zasobów własnych pracownika;
- przeciwdziałaniu ich utracie.
Trzy proste rady na początek:
1 . Optymistyczny sposób myślenia
Dużą wartości psychologiczną ma nastawienie do siebie samego. Ważne jest aby nauczyć się zauważać i doceniać pozytywne doświadczenia w pracy. Docenianie samego siebie wpływa na poczucie zadowolenia, akceptacji, działa motywująco.
2. Korzyści z przerw na odpoczynek
Wysokie wymagania, duże tempo pracy może skutkować poczuciem zmęczenia czy nawet wyczerpania u pracownika. W wyniku nadmiaru oczekiwań możemy spodziewać się ogólnego spadku energii, zaangażowania i efektywności w pracy. Krótki odpoczynek pozwala pracownikowi na przekierowanie uwagi z wykonywanych zadań na coś przyjemnego, a to z kolei przyczynia się do regeneracji i budowania zaplecza energetycznego.
Przerwa taka powinna być zaplanowana i zorganizowana, może mieć formę relaksu, np.:
- słuchanie muzyki relaksacyjnej, nagrań z dźwiękami przyrody
- relaksacja progresywna, czyli mięśniowa, praca z ciałem i świadomością siebie.
W tym przypadku warto przeprowadzić warsztaty z technik relaksacyjnych lub zadbać o dostęp do materiałów informacyjnych, edukacyjnych, tak by pracownicy potrafili skutecznie korzystać z takich narzędzi.
3. Równowaga praca – dom
Brak umiejętności psychicznego wyłączenia się od zadań zawodowych w wolnym czasie przyczynia się do zaburzenia równowagi praca-dom. Ustawiczne zaangażowanie emocjonalne w pracę zawodową wywołuje z czasem napięcie, problemy w relacjach, irytację.
Należy wesprzeć pracownika w kształtowaniu umiejętności rozdzielania tych obszarów życia. Jedną z technik wspierających tę umiejętność może być trening uważności (mindfulness).
Technika ta opiera się na rozdzielenie poznawczo-emocjonalnym. Uczy świadomej obecności „tu i teraz”, oraz kontroli niechcianych myśli. Dzięki takiemu treningowi pracownik kształtuje umiejętność koncentracji uwagi na danej aktywności, w danym momencie i w określonej dziedzinie życia, bez zbędnego analizowania i przenoszenia problemów do różnych środowisk. Celem jego jest koncentracja uwagi na teraźniejszości i bieżących działaniach, dzięki czemu osoba lepiej radzi sobie ze stresem, napięciem, uczy się uspokajać w sytuacji pojawiającego się zdenerwowania.
Pracodawca powinien zadbać o udostępnienie materiałów edukacyjnych, konsultacji dla pracowników dotyczących tej tematyki, może również zorganizować warsztaty kształtujące te umiejętności.
Warto wdrażać działania mające na celu budowanie i wzmacnianie indywidualnych zasobów psychologicznych tak, aby pracownicy potrafili radzić sobie z pojawiającymi się wymaganiami bez uszczerbku na zdrowiu psychicznym i z korzyścią, również finansową dla pracodawcy.
Przypominamy, że ocena psychospołecznych warunków pracy i ich wpływu na zdrowie, samopoczucie, zadowolenie i efektywność pracy oraz realizacja działań edukacyjnych i interwencyjnych adresowanych do różnych grup zawodowych to jeden z możliwych tematów bezpłatnych konsultacji. Zgłoszenia do udziału w konsultacjach są nielimitowane, a także przyjmowane w trybie ciągłym. Oznacza to, że jeśli zakład pracy omawiał już swoje działania prozdrowotne z naszymi ekspertami wcześniej, a jest zainteresowany kontynuowaniem tej współpracy i kolejnymi konsultacjami, to oczywiście może się zgłosić ponownie. Szczegółowe informacje dotyczące zakresu aktualnie prowadzonych konsultacji, a także interaktywny formularz zgłoszeniowy, można znaleźć w zakładce Centrum Konsultacyjne.